วัดราชคฤห์ ธนบุรี: มรดกมอญแห่งตลาดพลู

วัดราชคฤห์ ธนบุรี: มรดกมอญแห่งตลาดพลู
 

วัดราชคฤห์วรวิหาร หรือที่ชาวบ้านคุ้นเคยในชื่อ "วัดมอญ ตลาดพลู" ตั้งอยู่ ณ ถนนเทอดไท แขวงบางยี่เรือ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร เป็นพระอารามหลวงชั้นโท ชนิดวรวิหาร ที่เปี่ยมล้นด้วยเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และศิลปะอันงดงาม สะท้อนถึงรากฐานอันแข็งแกร่งของชุมชนมอญในย่านฝั่งธนบุรี วัดแห่งนี้ไม่เพียงเป็นศูนย์กลางทางศาสนา แต่ยังเป็นแหล่งรวมจิตใจและเป็นพยานของวิถีชีวิตผู้คนริมคลองบางกอกใหญ่มานานหลายศตวรรษ


 ประวัติศาสตร์อันยาวนาน: จากวัดราษฎร์ สู่พระอารามหลวง
 
วัดราชคฤห์มีประวัติการก่อสร้างย้อนกลับไปในสมัย กรุงศรีอยุธยาตอนปลาย โดยสันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในราวปี พ.ศ. 2231-2246 ในรัชสมัยสมเด็จพระเพทราชา เดิมเป็นเพียงวัดราษฎร์เล็ก ๆ ที่ชื่อว่า "วัดบางยี่เรือ" ตามชื่อชุมชนที่ตั้งอยู่ริมคลองบางยี่เรือ (คลองบางกอกใหญ่ในปัจจุบัน) ชื่อนี้บ่งบอกถึงความสำคัญของพื้นที่ที่เป็นเส้นทางคมนาคมทางน้ำที่สำคัญในอดีต

ความสำคัญของวัดบางยี่เรือเริ่มเป็นที่ประจักษ์ในสมัย กรุงธนบุรี เมื่อสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี (สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช) ได้ทรงบูรณปฏิสังขรณ์วัดนี้ และอาจทรงยกฐานะเป็นพระอารามหลวงในเวลานั้นด้วยเหตุผลที่ใกล้ชิดกับพระนครธนบุรีและเป็นศูนย์รวมของชาวมอญที่อพยพเข้ามาพึ่งพระบรมโพธิสมภาร

ในสมัย กรุงรัตนโกสินทร์ วัดราชคฤห์ได้รับการบูรณปฏิสังขรณ์ครั้งใหญ่ในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 ซึ่งได้พระราชทานนามใหม่ว่า "วัดราชคฤห์" ตามชื่อเมืองราชคฤห์ในประเทศอินเดีย ซึ่งเป็นสถานที่สำคัญในพุทธประวัติ และทรงโปรดเกล้าฯ ยกฐานะขึ้นเป็น พระอารามหลวงชั้นโท ชนิดวรวิหาร ในรัชสมัยนี้เองที่สถาปัตยกรรมและศิลปะแบบจีนเข้ามามีบทบาทในการตกแต่งวัดตามพระราชนิยมในขณะนั้น โดยเฉพาะการใช้เครื่องกระเบื้องเคลือบและตุ๊กตาจีนมาประดับตกแต่ง

ต่อมาในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ได้มีการบูรณปฏิสังขรณ์วัดอีกครั้ง และมีการสร้างถาวรวัตถุเพิ่มเติม ทำให้วัดราชคฤห์มีความสมบูรณ์งดงามเช่นที่เห็นในปัจจุบัน วัดแห่งนี้จึงเป็นพยานของประวัติศาสตร์และเป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวมอญและชาวพุทธในย่านนี้มาอย่างต่อเนื่องยาวนาน


 เอกลักษณ์แห่งสถาปัตยกรรมและพุทธศิลป์
 
วัดราชคฤห์โดดเด่นด้วย สถาปัตยกรรมผสมผสานระหว่างศิลปะไทยประเพณีและศิลปะจีน ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ของวัดวาอารามที่สร้างขึ้นในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น โดยเฉพาะในรัชสมัยรัชกาลที่ 3 ซึ่งทรงโปรดการนำศิลปะจีนมาประยุกต์ใช้ในการสร้างและตกแต่งวัด

พระอุโบสถ: เป็นอาคารหลักที่สง่างาม ภายในประดิษฐาน พระประธานปางมารวิชัย ที่งดงามและศักดิ์สิทธิ์ ภายในพระอุโบสถมีภาพจิตรกรรมฝาผนังอันวิจิตรบรรจง บอกเล่าเรื่องราวพุทธประวัติ เทพชุมนุม และวรรณคดีไทย ซึ่งเป็นฝีมือช่างหลวงชั้นครูในสมัยรัชกาลที่ 3 จิตรกรรมเหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึงความรุ่งเรืองของพุทธศิลป์ไทย และยังคงความสดใสของสีสันและลายเส้นได้อย่างน่าอัศจรรย์ ผนังด้านนอกพระอุโบสถมีการประดับตกแต่งด้วยเครื่องกระเบื้องเคลือบและลวดลายปูนปั้นที่ได้รับอิทธิพลจากศิลปะจีนอย่างชัดเจน
พระวิหาร: ตั้งอยู่คู่กับพระอุโบสถ ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปสำคัญหลายองค์ และเป็นที่ประดิษฐาน พระพุทธรูปไสยาสน์ (พระนอน) ขนาดใหญ่ ซึ่งเป็นที่เคารพสักการะของพุทธศาสนิกชน ผนังภายในพระวิหารก็มีจิตรกรรมฝาผนังที่งดงามไม่แพ้พระอุโบสถ บรรยากาศภายในพระวิหารมีความสงบ เหมาะสำหรับการนั่งวิปัสสนาและทำสมาธิ
เจดีย์ทรงกลมแบบมอญ (เจดีย์คู่): เป็นเอกลักษณ์สำคัญที่แสดงถึงความเป็นวัดมอญ เจดีย์คู่นี้มีความโดดเด่นด้วยรูปทรงกลมระฆังคว่ำแบบมอญ ซึ่งแตกต่างจากเจดีย์แบบไทยทั่วไป และมีการประดับตกแต่งอย่างสวยงาม เจดีย์เหล่านี้เป็นสัญลักษณ์ของความศรัทธาและวัฒนธรรมมอญที่ยังคงสืบทอดอยู่ในวัดแห่งนี้
หอระฆังและหอกลอง: อาคารเหล่านี้ได้รับการตกแต่งอย่างประณีตด้วยศิลปะปูนปั้นและกระเบื้องเคลือบ สะท้อนถึงฝีมือช่างในอดีต
ตุ๊กตาจีน (อับเฉา): เป็นอีกหนึ่งความโดดเด่นของวัดราชคฤห์ ซึ่งพบเห็นได้ตามจุดต่างๆ ภายในวัด ตุ๊กตาจีนเหล่านี้เป็นรูปปั้นบุคคล สัตว์ และลวดลายต่างๆ ที่นำเข้ามาจากประเทศจีนในสมัยรัชกาลที่ 3 เพื่อใช้เป็นของถ่วงเรือสำเภาและนำมาประดับตกแต่งวัดวาอารามในภายหลัง ตุ๊กตาจีนเหล่านี้ไม่เพียงแต่เป็นของประดับตกแต่ง แต่ยังเป็นพยานของประวัติศาสตร์การค้าและการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมระหว่างไทย-จีนในอดีต

 
ประเพณีและวัฒนธรรมมอญที่ยังคงสืบทอด
 
วัดราชคฤห์ได้รับการขนานนามว่า "วัดมอญ" เพราะเป็นศูนย์กลางของชาวไทยเชื้อสายมอญในย่านตลาดพลูและฝั่งธนบุรีมาอย่างยาวนาน แม้ว่ากาลเวลาจะผ่านไปหลายร้อยปี แต่ประเพณีและวัฒนธรรมมอญหลายอย่างยังคงได้รับการสืบทอดและปฏิบัติอยู่ในวัดแห่งนี้

ประเพณีสงกรานต์มอญ: เป็นประเพณีที่สำคัญและยิ่งใหญ่ที่สุดของวัดราชคฤห์ ชาวไทยเชื้อสายมอญจะมารวมตัวกันที่วัดเพื่อร่วมพิธีแห่หงส์ธงตะขาบ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของชาวมอญ และสรงน้ำพระตามแบบประเพณีมอญ ซึ่งแตกต่างจากประเพณีสงกรานต์ไทยทั่วไปเล็กน้อย บรรยากาศจะเต็มไปด้วยความคึกคัก สนุกสนาน และอบอวลไปด้วยกลิ่นอายวัฒนธรรมมอญโบราณ
ประเพณีลอยกระทง (กะนะกอม): เป็นประเพณีลอยกระทงของชาวมอญ ซึ่งมีการจัดขึ้นอย่างยิ่งใหญ่เช่นกัน โดยเฉพาะการลอยกระทงสาย หรือกระทงที่ทำจากกาบกล้วย
การแสดงมอญรำ: ในงานบุญและเทศกาลสำคัญต่างๆ มักมีการแสดงมอญรำ ซึ่งเป็นศิลปะการแสดงพื้นบ้านของชาวมอญ ที่มีท่วงท่าอ่อนช้อยงดงามและเครื่องแต่งกายที่เป็นเอกลักษณ์
ภาษาและอาหารมอญ: แม้จะลดน้อยลงไปตามกาลเวลา แต่ในชุมชนรอบวัดราชคฤห์ก็ยังคงมีการใช้ภาษาและสืบทอดอาหารมอญบางชนิด ซึ่งสะท้อนถึงรากเหง้าทางวัฒนธรรมที่ยังคงมีชีวิตชีวา
การได้มาเยือนวัดราชคฤห์ในช่วงเทศกาลสำคัญเหล่านี้ จะทำให้ผู้มาเยือนได้สัมผัสกับเสน่ห์ของวัฒนธรรมมอญอย่างแท้จริง และได้เรียนรู้ถึงความหลากหลายทางวัฒนธรรมในสังคมไทย


 

กิจกรรมและการบริการของวัด
 
นอกเหนือจากบทบาททางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมแล้ว วัดราชคฤห์ยังเป็นศูนย์กลางการประกอบศาสนกิจและบริการชุมชนที่สำคัญ

การทำบุญและไหว้พระ: พุทธศาสนิกชนและนักท่องเที่ยวสามารถเข้ามากราบสักการะพระประธานในพระอุโบสถและพระพุทธรูปสำคัญต่างๆ เพื่อความเป็นสิริมงคล ทำบุญ ถวายสังฆทาน และร่วมกิจกรรมทางศาสนาต่างๆ ได้ตลอดทั้งปี
งานฌาปนกิจศพ: วัดราชคฤห์มีบริการเมรุสำหรับการฌาปนกิจศพ ซึ่งเป็นสิ่งอำนวยความสะดวกที่สำคัญสำหรับชุมชนในการจัดงานพิธีศพและส่งดวงวิญญาณผู้ล่วงลับ
การปฏิบัติธรรม: วัดยังเป็นสถานที่ที่เหมาะสมสำหรับการปฏิบัติธรรม นั่งสมาธิ และศึกษาพระธรรมคำสอนสำหรับผู้ที่สนใจ
งานเทศกาลและกิจกรรมชุมชน: วัดเป็นเจ้าภาพในการจัดงานเทศกาลสำคัญทางพระพุทธศาสนาและวัฒนธรรมมอญ ซึ่งดึงดูดผู้คนจำนวนมากให้มาร่วมงานและเฉลิมฉลอง
ตลาดพลู: บริเวณรอบวัดราชคฤห์คือ ตลาดพลู ซึ่งเป็นย่านเก่าแก่ที่มีชื่อเสียงเรื่องอาหารอร่อยและของกินนานาชนิด ผู้มาเยือนสามารถเดินสำรวจตลาด ชิมอาหารขึ้นชื่อ และสัมผัสวิถีชีวิตของคนในท้องถิ่น ซึ่งเป็นการเติมเต็มประสบการณ์การมาเยือนวัดแห่งนี้

 

การเดินทางและบรรยากาศโดยรอบ
 
การเดินทางมายังวัดราชคฤห์มีความสะดวกสบาย เนื่องจากตั้งอยู่ในทำเลที่เข้าถึงง่ายในย่านตลาดพลู

รถไฟฟ้า BTS: วิธีที่สะดวกที่สุดคือการใช้บริการรถไฟฟ้า BTS ลงที่ สถานีตลาดพลู (S10) จากนั้นสามารถเดินเท้าต่อไปยังวัดได้ในระยะทางไม่ไกล หรือใช้บริการรถโดยสารสาธารณะ เช่น รถสองแถว หรือมอเตอร์ไซค์รับจ้าง
รถประจำทาง: มีรถประจำทางหลายสายผ่านถนนเทอดไทและบริเวณตลาดพลูที่สามารถนั่งมาลงใกล้ๆ วัดได้
เรือด่วนคลองบางกอกใหญ่: หากต้องการสัมผัสวิถีชีวิตริมน้ำ สามารถนั่งเรือด่วนคลองบางกอกใหญ่มาลงที่ท่าเรือวัดอินทารามวรวิหาร แล้วเดินต่อมายังวัดราชคฤห์ได้ในระยะทางไม่ไกลนัก
รถยนต์ส่วนตัว: วัดมีพื้นที่จอดรถรองรับ แต่เนื่องจากเป็นย่านชุมชน การจราจรอาจหนาแน่นในช่วงเวลาเร่งด่วน
บรรยากาศโดยรอบวัดราชคฤห์มีความสงบ ร่มรื่น และเต็มไปด้วยกลิ่นอายของประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมเก่าแก่ การเดินสำรวจบริเวณวัดอย่างช้าๆ จะทำให้คุณได้สัมผัสถึงความงดงามของสถาปัตยกรรมและงานศิลปะที่ซ่อนอยู่ในทุกมุมของวัด ต้นไม้ใหญ่ที่ให้ร่มเงาช่วยสร้างความผ่อนคลาย และผู้คนในชุมชนที่ยังคงรักษาประเพณีดั้งเดิมไว้ ทำให้วัดราชคฤห์เป็นสถานที่ที่เหมาะสำหรับการมาพักผ่อนจิตใจและเรียนรู้ประวัติศาสตร์