วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร: อัญมณีแห่งฝั่งธนบุรี

วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร หรือที่เรียกกันสั้นๆ ว่า วัดประยูร เป็นพระอารามหลวงชั้นโท ชนิดวรวิหาร ตั้งอยู่บริเวณเชิงสะพานพระพุทธยอดฟ้า ฝั่งธนบุรี (เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร) เป็นวัดที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ สถาปัตยกรรม และวัฒนธรรมมายาวนาน ก่อสร้างขึ้นในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น โดยสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) หรือที่รู้จักกันในนาม สมเด็จเจ้าพระยาองค์ใหญ่ ผู้เป็นอัครมหาเสนาบดีในรัชกาลที่ 3 และรัชกาลที่ 4

 

ประวัติศาสตร์อันยาวนานและผู้สร้าง
 
วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร เริ่มก่อสร้างในปี พ.ศ. 2371 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 โดยสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) ผู้ดำรงตำแหน่งสมุหกลาโหมในขณะนั้น ท่านได้สร้างวัดนี้ขึ้นบนที่ดินส่วนตัวของท่าน โดยมีแรงบันดาลใจจากการเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาและการต้องการสร้างสาธารณประโยชน์ถวายเป็นพุทธบูชา การก่อสร้างดำเนินไปหลายปี และได้รับพระราชทานนามจากพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวว่า "วัดประยุรวงศาวาส" ซึ่งมีความหมายถึง "วัดของตระกูลประยูร" เพื่อเป็นการเชิดชูตระกูลบุนนาคซึ่งเป็นตระกูลสำคัญในสมัยนั้น

วัดแห่งนี้มีความผูกพันอย่างลึกซึ้งกับราชสำนักและตระกูลบุนนาคมาโดยตลอด นับตั้งแต่การสร้างวัดไปจนถึงการอุปถัมภ์บำรุงในรุ่นต่อๆ มา สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ได้สละทรัพย์สินส่วนตัวจำนวนมากเพื่อสร้างวัดนี้ให้มีความสมบูรณ์และงดงาม การสร้างวัดในสมัยนั้นเป็นเรื่องใหญ่ที่ต้องใช้ทั้งแรงงาน ทรัพยากร และระยะเวลาที่ยาวนาน สะท้อนถึงศรัทธาอันแรงกล้าของผู้สร้าง

 

สถาปัตยกรรมและสิ่งปลูกสร้างที่โดดเด่น
 
สถาปัตยกรรมของวัดประยุรวงศาวาสผสมผสานศิลปะไทยดั้งเดิมเข้ากับอิทธิพลบางส่วนที่ได้รับจากตะวันตก ซึ่งเป็นลักษณะที่พบเห็นได้บ่อยในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น สิ่งปลูกสร้างที่สำคัญและเป็นเอกลักษณ์ของวัดมีหลายประการ:

 

พระบรมธาตุมหาเจดีย์ (เจดีย์ภูเขาทอง)
 
พระบรมธาตุมหาเจดีย์ หรือที่ชาวบ้านนิยมเรียกกันว่า "เจดีย์ภูเขาทอง" เป็นสัญลักษณ์ที่โดดเด่นที่สุดของวัด เจดีย์องค์นี้มีรูปทรงระฆังคว่ำขนาดใหญ่ ตั้งอยู่บนเขาเตี้ยๆ ที่ก่อขึ้นจากศิลาแลงและอิฐปูน เจดีย์องค์นี้ไม่ได้เป็นเพียงสิ่งก่อสร้างทางศาสนาเท่านั้น แต่ยังเป็นสถาปัตยกรรมที่มีความแปลกตาและเป็นเอกลักษณ์ในสมัยนั้น การสร้างเจดีย์ภูเขาทองนี้เลียนแบบมาจากภูเขาทองในกรุงศรีอยุธยา เพื่อเป็นอนุสรณ์ถึงความรุ่งเรืองของพระพุทธศาสนา ภายในเจดีย์ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุซึ่งอัญเชิญมาจากประเทศศรีลังกา ทำให้เจดีย์องค์นี้เป็นสถานที่เคารพสักการะสำคัญของพุทธศาสนิกชน

รอบๆ ฐานเจดีย์มีบ่อน้ำที่เลี้ยงเต่าและปลาจำนวนมาก ซึ่งเป็นที่รู้จักกันในชื่อ "เขามอ" หรือ "เขาเต่า" นักท่องเที่ยวและชาวบ้านนิยมมาให้อาหารสัตว์เหล่านี้ โดยเฉพาะเต่า ทำให้บริเวณนี้มีบรรยากาศที่ร่มรื่นและเป็นกันเอง เป็นจุดพักผ่อนหย่อนใจที่สำคัญของวัด

 

พระอุโบสถ
 
พระอุโบสถของวัดประยูรฯ เป็นอาคารขนาดใหญ่ที่สร้างตามแบบแผนสถาปัตยกรรมไทย มีหลังคาซ้อนชั้นลดหลั่นกันลงมา ประดับด้วยช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ อย่างงดงาม ภายในประดิษฐานพระประธานคือ พระพุทธธรรมวิเชษฐศาสดา ซึ่งเป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ศิลปะสุโขทัยอันงดงาม ผนังอุโบสถประดับด้วยจิตรกรรมฝาผนังที่บอกเล่าเรื่องราวพุทธประวัติและชาดกต่างๆ ซึ่งแสดงถึงฝีมือช่างไทยในสมัยรัตนโกงสินทร์ตอนต้นที่ประณีตและงดงาม

 

พระวิหารคด
 
รอบพระอุโบสถเป็นที่ตั้งของ พระวิหารคด ซึ่งเป็นระเบียงคดล้อมรอบพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ ภายในระเบียงคดประดิษฐานพระพุทธรูปปางต่างๆ จำนวนมากเรียงรายอยู่โดยรอบ สร้างบรรยากาศที่สงบและศักดิ์สิทธิ์สำหรับผู้มาเยือน การเดินชมพระพุทธรูปภายในวิหารคดถือเป็นอีกหนึ่งกิจกรรมที่นักท่องเที่ยวและผู้แสวงบุญนิยมทำ

 

พิพิธภัณฑ์และห้องสมุด
 
วัดประยุรวงศาวาสยังเป็นที่ตั้งของ พิพิธภัณฑ์และห้องสมุดของวัด ซึ่งเป็นแหล่งรวบรวมโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ และเอกสารสำคัญทางประวัติศาสตร์ของวัดและของชาติ พิพิธภัณฑ์แห่งนี้จัดแสดงข้าวของเครื่องใช้ของพระภิกษุสงฆ์ในอดีต รวมถึงวัตถุที่เกี่ยวข้องกับประวัติศาสตร์ของวัดและตระกูลบุนนาค ห้องสมุดมีหนังสือและคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาที่สำคัญ ซึ่งเป็นแหล่งความรู้และศูนย์กลางการศึกษาทางธรรม

นอกจากนี้ ยังมี ศาลาการเปรียญ กุฏิสงฆ์ และอาคารประกอบอื่นๆ อีกหลายหลัง ซึ่งล้วนแล้วแต่สะท้อนถึงรูปแบบสถาปัตยกรรมไทยในสมัยนั้น

 

ความสำคัญทางวัฒนธรรมและสังคม
 
วัดประยุรวงศาวาสไม่ได้เป็นเพียงสถานที่ประกอบศาสนกิจเท่านั้น แต่ยังมีความสำคัญในหลายมิติ:

 

ศูนย์กลางการศึกษาพระปริยัติธรรม
 
วัดแห่งนี้มีบทบาทสำคัญในการเป็นศูนย์กลางการศึกษาพระปริยัติธรรมมาตั้งแต่สมัยอดีต มีพระสงฆ์ผู้ทรงคุณวุฒิหลายรูปที่ได้ศึกษาและปฏิบัติธรรมที่นี่ และได้ออกไปเผยแผ่พระพุทธศาสนาในที่ต่างๆ ปัจจุบันวัดยังคงจัดการเรียนการสอนบาลีและนักธรรมสำหรับพระภิกษุสามเณร รวมถึงเป็นแหล่งศึกษาเรียนรู้สำหรับพุทธศาสนิกชนทั่วไป

 

แหล่งรวมศิลปกรรมไทย
 
ด้วยสถาปัตยกรรมอันงดงามและงานศิลปะต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นจิตรกรรมฝาผนัง ประติมากรรม และงานช่างฝีมืออื่นๆ วัดประยุรวงศาวาสจึงเป็นแหล่งรวมศิลปกรรมไทยชั้นเยี่ยมที่สะท้อนถึงภูมิปัญญาและวัฒนธรรมไทยในอดีต

 
สถานที่ท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม
 
วัดประยูรฯ เป็นหนึ่งในสถานที่ท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่สำคัญของกรุงเทพมหานคร นักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างชาตินิยมมาเยี่ยมชมความงดงามของสถาปัตยกรรม ศึกษาประวัติศาสตร์ และสัมผัสกับวิถีชีวิตของชาวพุทธ การให้อาหารเต่าที่เขามอเป็นกิจกรรมยอดนิยมที่สร้างความประทับใจให้กับผู้มาเยือน

 
บทบาททางสังคม
 
วัดมีบทบาทสำคัญในการเป็นศูนย์รวมจิตใจของชุมชน จัดกิจกรรมทางศาสนาและประเพณีต่างๆ ตลอดทั้งปี รวมถึงกิจกรรมสาธารณประโยชน์ที่ช่วยส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้คนในพื้นที่ นอกจากนี้ วัดยังเป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาชุมชนรอบข้างให้เป็นย่านที่มีชีวิตชีวาและมีความสำคัญทางประวัติศาสตร์

 
รางวัลและความภาคภูมิใจ
 
ในปี พ.ศ. 2556 วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ได้รับรางวัล รางวัลยอดเยี่ยมอันดับ 1 (Award of Excellence) ในการประกวด รางวัลยูเนสโกเพื่อการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมในภูมิภาคเอเชียและแปซิฟิก (UNESCO Asia-Pacific Awards for Cultural Heritage Conservation) ซึ่งถือเป็นรางวัลอันทรงเกียรติสูงสุด สาขาการอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรม ซึ่งมอบให้กับโครงการบูรณปฏิสังขรณ์ พระบรมธาตุมหาเจดีย์ (เจดีย์ภูเขาทอง) รางวัลนี้เป็นเครื่องยืนยันถึงความสำคัญของวัดในระดับสากล และความสำเร็จในการอนุรักษ์และฟื้นฟูมรดกทางวัฒนธรรมอันล้ำค่าแห่งนี้

การได้รับรางวัลยูเนสโกแสดงให้เห็นถึงความทุ่มเทและความมุ่งมั่นของคณะสงฆ์ ภาครัฐ และผู้มีจิตศรัทธา ในการรักษาและสืบทอดมรดกอันล้ำค่าของชาติให้คงอยู่สืบไป

 
การเดินทางและข้อมูลการเยี่ยมชม
 
วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร ตั้งอยู่ในทำเลที่สะดวกต่อการเดินทาง สามารถเดินทางมาได้หลายวิธี ไม่ว่าจะเป็น:

เรือด่วนเจ้าพระยา: ลงท่าเรือสะพานพุทธ หรือท่าเรือราชินี แล้วเดินต่อเล็กน้อย
รถโดยสารประจำทาง: มีหลายสายที่ผ่านบริเวณสะพานพุทธ
รถไฟฟ้า MRT: ลงสถานีสนามไชย แล้วเดินข้ามสะพานพุทธมายังฝั่งธนบุรี
วัดเปิดให้ประชาชนทั่วไปเข้าชมและสักการะได้ทุกวัน โดยไม่มีค่าเข้าชม อย่างไรก็ตาม ผู้เยี่ยมชมควรแต่งกายสุภาพเรียบร้อย และปฏิบัติตามกฎระเบียบของวัดอย่างเคร่งครัด

สั่งพวงหรีดที่ พวงหรีด จงธรรมดี ส่งฟรีถึงศาลา เปิดบริการทุกวัน พร้อมแบบหลากหลายให้เลือก
พวงหรีดใกล้วัด วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร พวงหรีดพัดลม พวงหรีดดอกไม้สด พวงหรีด สั่งพวงหรีด พัดลมพวงหรีด พวงหรีดใกล้ฉัน www.wreathchongthamdee.com